Blockchain: overschatte hype of game changer?
Dennis Dortland, Innovatie consultant bij Portbase, verdiepte zich jaren geleden al in het fenomeen blockchain. Sinds die tijd ziet hij de aandacht rondom het onderwerp groeien. De term blockchain wordt in allerlei verbanden genoemd en wordt door velen gezien als de holy grail en de oplossing voor toekomstige samenwerking en digitalisering van processen. Terecht?
“Blockchain kun je op veel manieren omschrijven” begint Dortland. “Het is een roepnaam voor een combinatie van technologieën, die gezamenlijk nieuwe vormen van samenwerking mogelijk maakt. Dat is een vrij filosofisch en breed antwoord. Je kunt het ook omschrijven als een kasboek, maar wel een bijzonder kasboek. Je beheert namelijk het kasboek samen met anderen. Je hebt geen trusted party (zoals een bank) nodig om dit te doen. Dit zijn twee omschrijvingen die je vaak hoort. Daarnaast heb je nog de uitleg wat blockchain teweeg kan brengen, zoals disrupties en transformatie. Volgens velen ziet de wereld er door blockchain over 20 jaar totaal anders uit. Een deel daarvan is zeker waar, een deel daarvan absoluut niet.”
Technology push of oplossing businessprobleem
Dortland vervolgt: “Technologisch biedt het concept blockchain veel kansen, door een combinatie van aspecten van de blockchain. Het is gedistribueerd, het is niet te wijzigen, je hebt de optie voor het inzetten van smart contracts. Er zitten krachtige elementen in, maar je moet de blockchain niet gaan toepassen als je die elementen niet nodig hebt. Dat is het verschil tussen een technology push en kijken welk businessprobleem je ermee oplost, welk nieuw verdienmodel je kunt creëren en welke nieuwe manier van samenwerken er kan ontstaan. Daarna moet je pas kijken naar de keuze van technologie en je afvragen ‘zou blockchain een geschikte kandidaat zijn?’.
Wat je nu vaak ziet is dat er gedacht wordt ‘we moeten iets met blockchain’. En dan wordt er gekeken naar bestaande processen waar informatie wordt uitgewisseld en vervolgens worden deze processen geplot op een blockchain. Dat is niet de juiste weg. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de Nederlandse havens, waar we al vergaand gedigitaliseerd zijn, dan voegt blockchain in dat stuk van de digitalisering niet veel toe. Processen zijn hier al volwassen. Ze zijn veilig, betrouwbaar, organisaties zijn er op ingericht. Daar zit dan niet direct de meerwaarde voor een blockchainoplossing. In andere havens waar ze nog bezig zijn met deze digitaliseringsslag zou blockchain een mogelijke oplossing kunnen zijn.”
Toegevoegde waarde blockchain
Dortland zegt daarmee niet dat hij geen toegevoegde waarde ziet voor blockchain in de processen in en om de Nederlandse havens. “Je moet alleen goed kijken welke processen. Ik kan me voorstellen dat sommige services die Portbase aanbiedt in de toekomst, blockchain enabled zijn. Het kan zijn dat zo’n service volledig in een blockchain hangt of vanuit het Port Community Systeem (PCS) verbonden is met een blockchain. Voor bijvoorbeeld betalingen en het koppelen van operationele processen aan bankprocessen. Of het versterken van processen tussen havens over de wereld. Ik voorzie dat in de toekomst het lokale Nederlandse ecosysteem, waar de paperless port technologisch al goed georganiseerd is, via blockchain verrijkt wordt met informatie uit andere havens in de wereld. Om bijvoorbeeld over de hele keten heen de oorsprong van goederen te volgen. Als je de spijkerbroek wilt tracken vanaf de velden waar het katoen verwerkt wordt tot in de winkel, dan kan blockchain daar een rol in spelen. Denk ook aan nieuwe verrekenmodellen bij het rijden in platoons voor vrachtwagens. Als je de bewegingen in zo’n platoon vastlegt met realtime apps (wie reed er voorop, wie achterop, wie sloot er aan halverwege enz.), kun je de verrekening qua brandstofverbruik vastleggen in een blockchain. Je zou dan zelfs met een virtuele munt kunnen betalen, zodat er een virtueel krediet ontstaat en er automatisch bepaald wordt wie er de volgende keer vooraan en achteraan rijdt en je dus de brandstofbesparing eerlijk verdeelt. Het zorgt naast een eerlijke verdeling van brandstof ook voor een besparing in de administratieve processen omdat alles automatisch wordt verwerkt.”
Blockchain en haven
Dortland: “De fysieke stroom en de digitale stroom in de havens zijn goed in beeld. Maar wat nog veel beter kan is de aansluiting met de financiële stromen. Vragen als ‘op welk moment wordt een banktegoed vrijgegeven?’ en ‘op welk moment wordt eigenaarschap overgedragen?’ zijn hard geregeld in contracten, maar we zien dat het administratieve proces hieromheen weken soms wel maanden na het fysieke transport pas plaatsvindt. Door laad/los events of gate out events uit betrouwbare systemen, zoals het PCS, uit te geven via een blockchain, zou je via een smart contract automatisch een betaling kunnen laten plaatsvinden. En doordat de geldstroom verder loopt, kun je blokkades als bijvoorbeeld een rekening nog niet betaald is, versoepelen. Een verlader heeft minder cashreserveringen of banktegoeden openstaan waardoor hij meer van zijn werkkapitaal actief kan inzetten. Zo werkt het sneller koppelen van financiële aan fysieke- en data(werk)stromen de efficiëntie van de haven verder in de hand. En blockchain is een uitstekend middel om deze werelden aan elkaar te koppelen.”
Next steps
Dortland ziet de next steps vooral gebeuren in samenwerking met marktpartijen. “Er zijn al diverse initiatieven zichtbaar. Wat we zeker weten is dat er over 20 jaar andere oplossingen en andere IT systemen zijn. Door blockchain zullen er nieuwe datadelingsinitiatieven ontstaan en zal globale datadeling een verdere vlucht nemen. Dit gaat een effect hebben op lokale activiteiten, tussen havens en binnen havens. Globale datadelingsinitiatieven zullen leidend gaan worden en als bron gaan dienen voor bijvoorbeeld meldingen aan de douane. Dit betekent dat aanvullende processen ondersteund door blockchain in moeten haken op bestaande processen. En daardoor gaan er ook nieuwe samenwerkingsvormen ontstaan. Stappen in de keten zullen wellicht overgeslagen kunnen worden en er komen andere logistieke oplossingen. Je blijft echter altijd plekken nodig hebben waar informatie samenkomt. Daar blijven platformen als het PCS een rol in spelen om de belangen van de logistieke sector te behartigen, om vertrouwen en neutraliteit toe te voegen.”
Dus… overschatte hype of game changer? Dortland lacht: “ik vind het positief dat blockchain de discussie over datadeling losmaakt. Maar ik denk dat je vooral moet kijken naar de verschillende toepassingen van de blockchain. Zet het businessprobleem voorop en kijk welke oplossing eruit komt, het resultaat kan een blockchain toepassing zijn, maar het kan wellicht ook op andere manieren worden opgelost. Blijf de aspecten van de blockchain echter wel benoemen, dan hebt je het namelijk over de inhoud en dan is het niet het containerbegrip wat het nu toch vaak is. Laten we op deze manier alles rondom de blockchain ‘onthypen’ om er de échte waarde uit te halen.”
